Txangoa Añanako gatz haranera
Irailaren 5ean, osteguna, goizeko 9:30ean hasi genuen Arrasateko Eguneko Ospitaleko erabiltzaile eta profesionalen taldeak Añanako gatz haraneko txangoa. Oraingoan, Arrasateko EPSZko lagunak gonbidatu genituen esperientzia konpartitzera, eta, horrenbestez, bidaia aberasgarriagoa izan zen.
Gesaltza Añana Gasteiztik hurbil dago, eta, beraz, gure bidaiak ordubete bat inguru iraun zuen. Iritsitakoan kafea hartu genuen, eta, 10:30 aldera, bisita gidatua hasi genuen, Mikel gure gidariarekin.
Ibilbidea gatzagaren panoramika bat ikusiz hasi genuen, 6 km-ko diametroa ere hartzen duelarik.
Bisitan zehar gatza lortzeko moduan egon den bilakaera azaldu ziguten, izan ere, duela 7.000 urte ari dira haranean gatza ateratzen. Haranean 4 iturburu daude, eta segundoko bi litro ur ateratzen dira, litro bakoitzeko 250 gramo gatz, hau da, itsasoko urak duen gatz edukia halako sei.
Jakin genuen orain dela 7.000 urte itsasoko urak estaltzen zituela lur horiek, eta, urak atzera egin zuenean, estraktuak geratu zirela lurpeko ur korronteetan; ur horiek, diapiroaren bitartez, kanpora atera ziren, eta horrela sortu ziren gatza ateratzeko guneak.
Mikelek kontatu zigunez, historiaurrean, ur gazia suiletan egosten zen, eta ondoren hautsi egiten zituzten, gatza ateratzeko. Erromatarren garaian diseinatu ziren gatza modu naturalean lehortuz lortzeko larrainak.
Gaur egun, larrainak baldosaz eta egurrez egiten eraikitzen dira, horrek lagundu egiten baitu gatza jasotzeko lanean, baina hainbat material mota erabili izan dira eraikuntzarako, esaterako, buztina edo zementua. Lehortzeko metodoa erromatarren garaian erabiltzen zen bera da orain ere.
Prozesuan, larrainak putzuetatik jasotako gesalez betetzen dira (ur gazia), eta ura lurruntzen uzten da; prozesu horrek hiru bat egun irauten du udan. Jasotzen den lehenengo gauza gatz lorea da, hori baita gatzak aurkezten duen lehen modua, eta oso preziatua goi mailako sukaldaritzan. Azkenik, gatz arrunta ateratzen da, ea larrainetan egindako piletan jasotzen da, eta ondoren gatz fina lortzeko faktorietara eramaten da, eta paketatu eta biltegiratu egiten da, saltzeko. Gatza espeziekin ere nahasten da, zapore berezia emateko.
Haranaren goraldia eta gainbehera
XIX. mendean gertatu ziren haranaren goraldia eta gainbehera, izan ere, gatz enpresa berrien lehiaren ondorioz, 300 langile izatetik langile bakar bat izatera igaro zen. Gaur egun, erakunde publikoei ea pribatuei esker, jarduera berreskuratzeko lan bat egin da, eta orain bost langilek dihardute gatzagetan.
Bisitaren amaieran, uraren gazitasunaren propietateez disfrutatu ahal izan genuen ‘gatz spa-n’ (ur gaziko bainuontziak), oinak eta eskuak freskatuz.
Ibilbidea amaitzeko, dendara joan ginen, eta Añanako gatza zein gatzari lotutako beste artikulu batzuk erosi ahal izan genituen.
Gatzagen tamainak harritu gintuen, eta asko gustatu zitzaigun bista panoramikoa. Mikelen azalpenek lagundu ziguten gatza biltzeko prozesua hobeto ezagutzen, iturburutik iristen denetik larrainak betetzen diren arte. Spa-n asko disfrutatu genuen.
Jende guztiari gomendatzen diogu Añanako gatzagak bisitatzeko esperientzia, merezi du!
