Desgaitasun neurologikoa duten pertsonentzako mobilizazio eta transferentzia teknikei buruzko mintegia

“Bikaintasunak zuzena dena egitea esan nahi du, inork ikusten ez bazaitu ere” lelopean, eta pandemiaren ondorioz etenda egon ondoren, Asociación Pro para el Cuidador Familiar elkarteak (APCF) mintegi teoriko-praktiko bat antolatu du 2023an, senide zaintzaileak prestatzeko. “Gaur egungo premia bat da, zaintzaile lanak profesionalizazioa eta ezagutzak eskatzen baititu, eta gure ahaleginak horretara bideratu behar ditugu, gure mende daudenak, adinekoak izan ala ez, kalitate humanoz, profesionaltasunez eta, nola ez, bikain artatuta egotea nahi dugulako”, adierazten du erakundeak, parte hartuko duten pertsonek prestakuntza osoa eskuratzeko konpromisoa hartzearekin batera, gure adinekoak merezi duten duintasunarekin tratatuak izan daitezen”.

Ahalegin horretan, ‘Desgaitasun neurologikoa duten pertsonen mobilizazioa, transferentzia eta maneiu fisikoa’ erakusteko, erakundeak berriro ere aukeratu duen irakaslea Iban Arrien izan da. Aita Menni Ahizpa Ospitalaioen Fisioterapia Arloko gure koordinatzaile eta Kalte Zerebraleko Unitateko Fisioterapia zerbitzuko burua mendekotasuna duen pertsona bat mobilizatzeko orduan dauden arazoak identifikatuz hasi zen. Ondoren, gorputza mobilizatzeko eta posizionatzeko hainbat estrategia aurkeztu zituen.

Teknika horietako batzuk modu presentzialean erakutsi ziren, ohatila edo gurpil aulki bat erabiliz, eta beste batzuk YouTubeko gure kanalean ikusgai dauden bideo didaktikoetako batzuk ikusiz azaldu ziren. Helburua zen entrenamendua errepikatuz hori egiteko modua erakustea, bertaratutakoek jarrera eta ohitura egokiak hartu ahal izan ditzaten, mugikortasun arazoak dituen pertsonaren mobilizazioa errazteko, mobilizazioak egiten dituenarengan bizkarreko mina eta lesioak prebenituz.

Dortsolunbarretako lesioak

Aldez aurretik, gure hizlariak adierazi zuenez, OMEk emandako datuen arabera, langileen %60 gerrialdeko minagatik kexatzen dira, eta minen %25 gehiegizko esfortzuengatik gertatzen dira. %25 horietatik, %65 kargak igotzeagatik gertatzen dira, eta gainerako %35ak garraioagatik eta bultza egin behar izateagatik.

“Min hartzen dugu pisuak altxatzeko joera naturala enborra tolestea izaten delako. Bizkarra ez dago pisuak jasotzeko prestatuta, eta are gutxiago posizio inklinatuetan. Horrelakoetan, indarra bizkarreko muskuluekin eta ornoetako lotailuekin egiten da. Arrazoi horiengatik gertatzen dira lesioak, hala nola lotailuen distentsioak, ornoarteko diskoen zapalketak, muskulu uzkurdurak…”, azaldu zuen Arrienek, bizkarrezurra “babestu behar dugun gorputzaren ezinbesteko puntu bat” dela azpimarratuz.

Horrez gain, asko dira behar bezala mobilizatzearen onurak, bai mobilizatzea behar duen pertsonarentzat (hobekuntza fisikoa, hobekuntza psikologikoa eta autonomia handiagoa), bai zaintzen duenarentzat (mina saihesten du, energia ekonomizatzen du eta autonomia eta lan gaitasun handiagoa lortzen da). Prebentzio ekintzaren xedea lanpostuari lotutako arriskuak ezabatzea da, horien artean, batez ere, gehiegizko esfortzuak eta posturak eragindako nekea. Arrisku horien abiapuntua da kargak edo pisuak behar bezala ez manipulatzea pazienteak altxatzean edo zutitzean. Postura txarrak hartzen badira edo postura behartuak errepikatzen badira, posturak eragindako nekea sortzen da.

Gehiegizko esfortzuen eta jarrera-nekearen prebentzioa

Prebentzio ekintzaren xedea lanpostuari lotutako arriskuak ezabatzea da, horien artean, batez ere, gehiegizko esfortzuak eta posturak eragindako nekea. Arrisku horien abiapuntua da kargak edo pisuak behar bezala ez manipulatzea pazienteak altxatzean edo zutitzean. Postura txarrak hartzen badira edo postura behartuak errepikatzen badira, posturak eragindako nekea sortzen da. “Karga lanek, behar bezala egiten ez badira, arrisku handiak dakartzate, batez ere bizkar-gerrialdekoak (lunbalgiak, lunbo-ziatikoak, diskoko herniak, etab.)”, ohartarazi zuen.

Bitxikeria gisa, eta higiene posturalari dagokionez, Arrienek “postura onaren” kontzeptua baztertu nahi izan zuen. Bere ustez, “ez dago postura idealik”. Osasunarentzat egokiena da postura aldatzea, sedestazio posizioak bipedestazio posiziokoekin txandakatzea eta mugimendua dakarten beste batzuekin konbinatzea.

Etxeko eta egoitzetako maneiu fisikoa

Kalte zerebrala edo gaixotasun neurologikoa duten pertsonen etxeko (eta egoitzetako) maneiu fisikoak zainketak eta arreta ematea eskatzen du. Askotan, beharrezkoa izan daiteke ingurunea egokitzea, batez ere komuna. Iban Arrienek erorikoak prebenitzeko jarraibide orokor batzuk azaldu zituen, sedestazio egokia (pertsona esertzeko modua) eta oheko posturaren tratamendua ahaztu gabe. Azken puntu horri dagokionez, ohean posizio ona mantentzeko jarraibide hauek nabarmendu zituen:

• gehien eragindako aldea estimulatzea
• burkoak behar bezala jartzea
• postura paziente bakoitzari egokitzea (gurutzatuta, horizontalean…)
• gorputz adar bakoitza behar bezala lerrokatzea
• hipertonia larrietan: postura inhibitzaileak
• hipersentsibilitatean: oheko arkuak erabiltzea

Mintegi batez ere praktikoan azaldu ziren, beste transferentzia batzuen artean, ohetik aulkira eta alderantziz nola igaro, ohean nola zutitu, nola eraman ohebururantz, ohe ertzean nola eseri, nola eraman gurpil aulkitik ohera edo besaulki batera, eta, laburpen gisa, gure fisioterapia arloko arduradunak eta, halaber, Euskadiko Fisioterapeuten Elkargoko lehendakariak alderdi hauek lantzea aholkatu zuen:

• Mobilizatu behar dugun pertsonari ahalik eta laguntzarik handiena eskatzea. Pertsonari ez ikusiarena ez egitea, “denbora irabazteagatik”.
• Pisua beti gorputzetik ahalik eta hurbilen edukitzea.
• Oinak zoruan tinko bermatzea. Hanka bat bestetik 50 cm bereiztea, gutxi gorabehera. Hanka pixka bat aurreratuago kokatzea, oreka egokia bilatuz.
• Hanketako muskuluak erabiltzea altxatuko dugun pertsonari lehen bultzada emateko. Hankak tolestuta, izterra eta aztala 90º baino gehiagoko angeluan jarrita.
• Grabitateaz eta objektuen kokapenaz baliatzea, pertsona goiko planotik behealdera lekualdatzeko, eta alderantziz.
• Esku ahurrarekin eta hatz mamiekin ondo heltzea. Heltzeko azalera zenbat eta handiagoa izan, orduan eta ahalegin txikiagoa beharko da.
• Pisua altxatu hankak luzatuz eta bizkarrezurra zuzen eta lerrokatuta mantenduz. Burua kokotsa pixka bat barrura dagoela.
• Besoek luzatuta lan egin behar dute, kargak zintzilik mantenduz eta jaso gabe. Gutxiago kostatzen da eta besoko muskuluak alferrik nekatzea saihesten da.
• Inoiz ez egin gerri birarik karga bati eusten zaion bitartean. Oinen posizioa aldatu behar da eta gero gorputz osoa biratu.
• Mendekotasuna duen pertsonaren neurrien eta premien arabera, ez izan zalantzarik laguntza eskatzeko edo bitarteko mekanikoak erabiltzeko.

Mobilizazio tekniketan entrenamendua emateaz gain, Iban Arrienek nabarmendu zuen segurtasunez mobilizatzeko ekipamendu eta euskarri egokiak aukeratzea garrantzitsua dela. “Bizkarra zuzen, hankak tolestuta, karga gorputzetik gertu, helduleku sendoak, oinak bereizita (bat mugimenduaren norabidean), euskarriak eta gorputzaren kontrapisua erabiltzea”, laburbildu zuen.

Gaixotasun neurologikoa duten pertsonak etxean mugitzeko teknika egokiak ikasten eta erabiltzen badira, etxeko zaintzaileen karga fisikoa eta emozionala murrizten da, lesioak prebenitzen dira eta gaixoaren zein zaintzailearen segurtasuna eta bizi kalitatea hobetzen dira. Horregatik guztiagatik, mintegiaren edukiak oso harrera ona izan zuen. Gainera, ikastaro honetan parte hartuta lortzen duten diplomak etxean aritzeko lana aurkitzen laguntzen die zaintzaileei.