Iktusaren ondorengo emozio eta jokabide-aldaketak azalduko ditugu
Zer da iktus bat? Zergatik gertatzen da? Zein dira sekuelak? Nola baloratzen dira? Zertan datza errehabilitazio prozesua eta nola lantzen da? Zer gertatzen da altaren ondoren? ‘Hitz egin dezagun iktusaz’ ‘topaketa hilaren 9an antolatu da Bilbon, Espainiako Neurologia Elkartearen (SEN) abalarekin, eta pazienteak, senideak eta medikuntzako hainbat espezialitatetako zein, beste diziplina batzuen artean, logopediako eta gizarte laneko profesionalak bildu zituen, hain zuzen ere, aipatu diren gaiei buruz ikuspegi desberdinetatik hitz egiteko.
Garuneko hodietako istripuak
Garuneko hodietako istripuak (GHI), gaur egun iktus gisa ezagutzen direnak (latinetik, kolpea), bat-batean gertatzen dira, eta, horien ondorioak larriak direnean, kaltetutako pertsonen eta haien familien bizitza aldatzen da. Eta ez bakarrik sekuela fisikoengatik. “Sarritan, familiek kontsultan kontatzen dute beren izateko modua aldatu dela, pazientea jada ez dela lehen zen bera. Esaten dute harremana berriz konfiguratu behar izan dutela, iktusak pertsonaren funtsezko alderdiei ere eragin dielako. Familia asko etsiarazten dituen aldaketetako bat apatia da, hau da, ekimena galtzea, interesa galtzea, gertatzen denarekiko axolagabekeria. Arazo mota hori hemiplegia bezain organikoa da, eta pazienteari ez dio traba handirik egiten, baina ondoan dagoena benetan bere onetik aterarazten du”, azaldu zuen Jose Ignacio Quemada doktoreak, Aita Menni Ahizpa Ospitalarioetako psikiatrak eta Kalte Zerebralaren Menni Sareko arduradunak.
Iktus baten sintomak? Deitu 112ra.
Suminkortasuna eta nekagarritasuna dira ohiko sintometako beste batzuk. Nekearen ondorioz, lanerako erresistentzia murriztu daiteke, eta lanaldi erdian errendimendua bat-batean murriztu. Horrez gain, pazienteen heren batek depresio sintoma esanguratsuak adierazten dituzte. Batzuetan, inkontinentzia emozionala ere badago, lan konplexuak egiteko zailtasunak, edo despisteak, arreta edo memoria arazoengatik, edo disfuntzio exekutibo batengatik. Pertsona batzuek interakzio sozialetako elkarrizketetan parte hartzeari uzten diote, informazioaren prozesamenduaren moteltze baten ondorioz, eta hori oharkabean igaro daiteke bi pertsonaren arteko elkarrizketa patxadatsu batean. Aldaketa horiek guztiek bizikidetza arazoak sortzen dituzte; asmoa ez da inor amorraraztea. Ingurunean hobeto onartzen dugu disfuntzio motorra enpatizatzeko gaitasuna galtzea baino, hori funtsezkoa baita kalitatezko harreman sendoak izateko. “Sintoma horiek maneiatzeko, lehenik eta behin arazoa ezagutu behar da, gero kontzientzia hartu, eta, ondoren, elkarbizitzarako zailtasunak nola sortzen diren ulertu; hortik abiatuta, aldaketak sar ditzakegu: atsedenaldi erregularrak, zereginen egokitzapenak, etab.”, aholkatu zuen doktoreak.
Sintoma fisikoekin zein psikikoekin bizitzen saiatu behar dugu. Epe luzera, sintoma psikologikoak dira zailenak eta familiei arazo gehien sortzen dizkietenak. Aldaketa guztiek ez dute konponbiderik, baina asko egin daiteke hobetzeko”, adierazi zuen gure adituak.
Horren aurretik, Maria del Mar Freijo neurologo eta Gurutzetako Ospitaleko Iktus Unitateko eta Biobizkaia OIIko Talde Neurobaskularreko koordinatzaileak gogorarazi zuen iktusak munduan bigarren heriotza kausa direla, eta Europan lehena desgaitasunari dagokionez. Espainian duen eragina 2050erako %50 handitzea espero da, zenbat eta zaharragoak garen probabilitatea handiagoa delako”, ohartarazi zuen. Doktoreak azpimarratu zuen 112 zenbakira deitu behar dela ‘Iktus kodea’ berehala aktibatzeko, norbaitek sintoma argiak erakusten dituenean. Sintomak elkarrekin agertu ohi dira, hala nola: mugikortasun eta indar falta gorputzaren erdialdean (aurpegia, besoa eta alde bereko hanka), inurridura eta sorgortasuna, ikusmena galtzea, hitz egiteko eta ulertzeko zailtasuna, buruko min handia. Horrenbestez, pazientea gertuen dagoen ospitalera bideratzen da, lehenbailehen tratamendu espezializatu batez baliatu ahal izan dadin.
Iktusaren errehabilitazioa
Prozesuan diziplina anitzeko talde batek parte hartzen du (urgentzietako profesionalak, erizaintzakoak, erradiologiakoak, kardiologiakoak, neurologiakoak…). Iktusaren kausa bilatzeko probak ere egiten dira, halakorik errepika ez dadin. Medikuntza Fisikoko eta Errehabilitazioko espezialitatetik –Leire Ortiz doktoreak azaldu zuenez–, balorazioa zenbat eta azkarrago egitea da onena: artikulazioen balantzea begiratzen da, muskuluen luzera, besoa nola mugitzen duen, zein den egoera neurologikoa, ikusmena, hizkuntza, eseri eta zutik jartzen den, nola ibiltzen den, eta abar, eta horrela erabakitzen da errehabilitazio prozesua orokorrean nola ezarriko den. “Fase goiztiar horretan ez zaigu pronostiko bat aurreikustea gustatzen, askotan okertu egiten baikara”, adierazi zuen errehabilitazioko medikuak.
Pedro Tejada Gorlizko Ospitaleko Medikuntza Fisiko eta Errehabilitazio Zerbitzuko buruak azaldu zuen errehabilitazioa desberdina dela pazientearen egoera klinikoaren arabera; izan ere, kalte motorra oso larria bada eta nahasmendu kognitiboa ere bai, errehabilitazio tratamenduaren aukerak desberdinak dira”; programan erizaintzako laguntzaileek zein fisioterapeutek parte hartzen dute, logopedek (hizketa ez ezik, irensteko arazoak eta disartria ere tratatzen dituzte), terapeuta okupazionalek (batez ere eskuaren funtzionaltasuna berreskuratzeaz arduratzen dira, eguneroko bizitzako zereginetarako) eta neuropsikologoek (arazo kognitibo eta jokabidekoez arduratzen dira). Espezialistak azpimarratu zuenez, funtsezkoa da pazientea zein familia errehabilitazio horretan inplikatzea, eta, hori lortzeko, Gorlizko Ospitaleak ‘Iktusaren Eskola’ du, non diziplina anitzeko talde horretako kide guztiek parte hartzen dute aldian-aldian, pazienteei gomendioak eta aholkuak emanez. “Familia eta pazientea ahalduntzea da helburua, tratamendua askoz hobea izan dadin”, esan zuen doktoreak.
Iktus bat 23 urterekin
Diana de Ariasen hitzak inspiratzaile gertatu ziren; telematikoki hartu zuen parte, 23 urterekin iktus bat nola jasan zuen eta funtzionaltasuna berreskuratzeko prozesuari nola heldu zion kontatzeko, estimulazio kognitiboko jokoaren ekintzaile sortzailea izatera iritsi arte Decedarioa. “Mantentze lan bat behar dugulako, denboran gehiago iraungo duen lan bat, eta ez bakarrik saioetara mugatuko dena’, adierazi zuen.
ATECE Bizkaitik, Pilar Gonzalez logopedak eta Ana Blanco pedagogoak senda agiria ematen denean egoten den jauziaz hitz egin zuten. Une horretan, familiek “zer egingo dugu?” galdetzen diote beren buruari, familiak jasotzen duen zama oso handia delako eta baliabide gutxi daudelako. Oro har, iritziak bat etorri ziren arreta jarraitu bat egon behar dela, laguntza, eta zaintzaileak zaindu behar direla esatean.
Bereziki interesgarria izan zen paziente batzuen ahotsak lehen pertsonan entzutea. Bat etorri ziren: beharrezkoa da kontsultetan kontuan hartu ditzatela, eta laguntza bilatu eta eskatzea, etxean ez geratzea, entretenitzeko gauzak aurkitzea, eta egunero borrokan jarraitzea eboluzionatzeko eta hobetzen joateko. Izan ere, borroka eginez eta babes handia izanik egiten da aurrera, eta, nahiz eta une batzuetan indarra galdu, jarrera onarekin jarraitu behar da emaitza onak lortzeko.
