Adineko pertsona Osasun mentala

Hasiera berantiarreko psikosiak

Manuel Martin Carrasco doktoreak helduaroko psikosiei buruzko ezagutzak partekatu zituen saio kliniko batean; nahasmendu multzo garrantzitsua da, diagnostikoari eta tratamenduari dagokienez erronkak planteatzen dituena, eta gero eta ohikoagoak izango dira, adin nagusiko biztanleria handitzen ari delako. Dementzia, deliriozko nahasmenduak, psikosi afektiboak, eskizofrenia, deliriuma, substantzien abusua, psikosi organikoak, gaixotasun sistemikoak eta neurologikoak eta are medikazioa ere izan daitezke horien kausetako batzuk.

VIsta general de la sala y de los asistentes

“Tradizionalki, nahasmendu psikotikoak bereziki adin goiztiarrei zegozkiela uste izan da. Aitzitik, bizitza osoan zehar dago psikosia izateko arriskua. Izan ere, psikosien 1/4 inguru 40 urteren ondoren gertatzen dira, eta krisi horien %23ra arte adinekoengan gertatzen dira. Gehienak dementzia eta depresio nahasmenduei lotzen zaizkie, eta %1 bakarrik koka daitezke eskizofrenia berantiarraren barruan (EB)”.

Hitz horiekin hasi zuen Manuel Martin Carrascok joan den irailaren 28ko, osteguna, saio klinikoa. Aita Menni Ahizpa Ospitalarioetako zuzendari medikoak paziente baten kasua aztertu zuen ospitaleko profesionalekin, hasiera berantiarreko psikosietan sakontzeko. Gure psikiatrak, oraingoan Espainiako Psikiatria Elkarteko lehendakari gisa, ezagutza berberak partekatu zituen abuztuan Monterreyn (Mexiko) egin zen Medikuntza Geriatrikoaren Nazioarteko XII. Biltzar Zientifikoan.

Azterketa klinikoen falta garrantzitsua

Izendapen desberdinen pean (presbiofrenia, parafrenia berantiarra, hasiera berantiarreko eskizofrenia…) hainbat egile klasikok jada ikusi zuten psikosia adin aurreratuagoetan ager daitekeela lehen aldiz. Hala eta guztiz ere, “gaur egun, prediktoreek ebaluatzen dituzten azterlanak gutxi dira, oraindik ikerketa gutxi egiten da eta literatura mugatuta dago emaitzetarako irizpideak, populazioak eta ebaluazio tresnak estandarizatu gabe daudelako”, azpimarratu zuen doktoreak.

Azterlan batzuek diote adinekoen populazioaren %23k ere sintoma psikotikoak izango dituela. Kalkulatzen da alzheimerra eta beste dementzia batzuk kasuen %40ren erantzuleak direla; %33 depresio nahasmenduei dagozkie, %11 arrazoi mediko/toxikoei, substantziak erabiltzeak eragindako nahasmendua barne, eta %1 bakarrik eskizofreniari.

Eztabaida adin nagusiko eskizofreniaren funtsezko ezaugarri kliniko eta epidemiologikoetan oinarritu zen. “Adostasuna dago parekotasun nabarmena dagoela adin estandarrean (16-40 urte) agertzen diren formen eta adin berantiarrean agertzen direnen artean, non bi entitate ezartzen diren, zein adinetan agertzen den: agerpen berantiarreko eskizofreniak (41-60 urte) eta ‘like’ eskizofrenia [eskizofreniarekin parekotasunak dituzten baina eskizofreniaren diagnostiko oso bat egiteko behar diren irizpide guztiak betetzen ez dituzten sintomak edo nahasmenduak deskribatzeko erabiltzen den terminoa], oso berandu agertzen dena (60 urtetik gora)” azaldu zuen Martin Carrascok. “Baina desberdintasunak ere badaude hasiera goiztiarrekoen, hasiera berantiarrekoen eta hasiera oso berantiarrekoen artean (HOBE). Adibidez, kasu kopuru batean, hasiera oso berantiarreko eskizofrenia dementzia aurkezteko modu bat da (fenokopia). Sexuen arabera, eskizofrenia berantiarra ohikoagoa da emakumeetan, eta goiztiarra, berriz, ohikoagoa gizonetan”, azaldu zuen.

Bere ponentziak, halaber, dementziekiko harremana eta narriadura kognitiboak sindrome eskizofrenikoan duen zeregina jorratu zituen, baita eskizofrenia berantiarraren arrisku faktoreak ere, horien artean genetikoak, sozialak (bakardadea, gertakari kaltegarriak, prekaritate ekonomikoa, etab.), gabezia sentsorialak (batez ere entzumena), gaixotasun somatikoak eta neurologikoak, substantzia zuriko anomaliak, zerebrobaskularrak, bolumen talamikoa eta nortasunaren ezaugarri anomaloak.

Prebentzioa eta jarraipena

“Adinekoen artean sintoma psikotikoen agerpen berria bigarren mailakoa da, zahartzaroko psikosien %60 inguruk bigarren mailako arrazoi bat dutelako”, adierazi zuen gure adituak. Hasiera berantiarreko eskizofreniaren tratamenduari dagokionez, “terapiaren betetze maila okerraren ondorioz bilakaera okerragoa izango da, eta ospitaleratze kopurua handituko da” –esan zuen–, adinekoengan psikotikoak erabiltzeak dituen arriskuak alde batera utzi gabe (esaterako, parkinsonismo batzuk agertzea), ‘Adinekoen artean Antipsikotikoen Erabilerari buruzko Psikogeriatriako Espainiako Elkartearen Dokumentuak’ jasotzen duen bezala. Potentzia handiko antipsikotikoen dosi altuek horrelako arriskuak ekar ditzakete eta, beraz, ondorengo jarraipena egin behar da, medikazioa erregulatzeko. Gure psikiatrak beste adibide argi bat jarri zuen, bentzodiazepinak, mugimenduaren koordinazioari eta oreka mantentzeko gaitasunari eragin diezaioketenak, horrek, era berean, erortzeko arriskua areagotu dezakeelarik.

Hasiera berantiarreko psikosiak nahasmenduen multzo garrantzitsu bat dira, eta erronka bereziak planteatzen dituzte diagnostikoari eta tratamenduari dagokienez. Aita Menniko zuzendari medikoak adierazi zuen adinekoen %30ek ere izango dutela psikosi bat. Eta biztanleria zahartzeak nahasmendu horiek gero eta ohikoagoak izatea ekarriko du.

Adinekoetan –gaineratu zuen– faktore psikosozial prezipitatzaile gehiago ikusten dira. Defizit sentsorialak ere ohikoak dira, eta beste anomalia batzuk ikusi dira, hala nola paranoide motako nortasun ezaugarriak. Ikusmen eta entzumeneko haluzinazioak agertzea prebenitzeko –aurrekari psikiatrikoak dira–, eta mehatxu bizipenak, larritasun krisiak, haluzinazioetan oinarritutako hiperzaintza egoerak eta abar saihesteko, ingurunean esku hartzea gomendatzen da, hala nola bakardadea saihestea edo segurtasuna hobetzea, defizit sentsorialen prebentzioarekin batera, lenteak edo audifonoak behar bezala erabiliz (gorreriak itsumenak baino gehiago bakartzen du), kataratetako ebakuntza, etab.