GUFEko kideei prestakuntza eman diegu autismoaren espektroko nahasmenduetako jokabide alterazioei buruz
Aita Menni Ahizpa Ospitalarioetako profesionalek ikastaro bat eman berri diete Bizkaiko Gizarte Urgazpenerako Foru Erakundeko langileei (GUFE), autismoaren espektroko nahasmendua duten pertsonen jokabide nahasmenduetan esku hartzeari buruz.
Ikastaroaren izenburua izan da “Autismoaren espektroko nahasmendua duten pertsonen esku hartzea eguneratzea”, eta urriko azken bi asteetan eta azaroko bigarrenean egin zen, guztira 30 orduko iraupenarekin, 50 pertsona ingururentzat, hiru taldetan banatuta. Bizkaiko Foru Aldundiaren mendeko erakundeko erizain laguntzaileek eta gizarteratzeko teknikariek osatzen zituzten taldeak, eta autismoaren espektroko nahasmenduak dituzten pertsonak artatzen dituzten laguntza zentroetan lan egiten dute.
Prestakuntzaz arduratu dira Macarena Aspiunza psikologo eta Aita Menniko Desgaitasun Intelektual eta Autismoaren Espektroko Nahasmenduen Arloaren arduraduna, Cristina Iriarte Desgaitasun Intelektualeko Unitateko psikologoa, eta Naroa Odriozola Unitate horretako berako begiralea.
Prestakuntza saio horiek Desgaitasun Intelektualaren Arloak GUFEko langileei uda aurretik emandako beste batzuei gehitzen zaizkie; orduan, izenburua “Desgaitasun intelektualaren, nahasmendu mentalaren eta portaeraren nahasmenduaren lanketa” izan zen.
Jokabide nahasmenduak
Oraingo honetan, autismoaren espektroko nahasmenduen testuinguruan jokabide nahasmenduak dituzten pertsonekin esku hartzea izan zen ikastaroaren ardatza.
Pertsona horien profila eta ezaugarri espezifikoak definitu ondoren, prestatzaileek azaldu zuten pertsonarengan oinarritutako arreta eredutik abiatuta eta hainbat alderdiri helduz –psikopedagogikoa, jokabidearena eta psikofarmakologikoa– lortu nahi dena dela pazienteak klinikoki egonkortzea eta jokabide moldagarriagoak garatzea, gizarte baliabideetara igarotzen edo komunitatean integratzen laguntzeko.
Prestakuntzan, ondoren, autismoaren espektroko nahasmendua duten pertsonen profil sentsoriala ezagutzearen garrantzian sakondu zen, burmuinera iristen den informazioa nola prozesatzen duten, haiekin nola komunikatu behar dugun eta horrek guztiak haien portaeran eta ingurunearekin erlazionatzeko moduan duen eragina ulertzeko.
Hala, ikastaroak hainbat profil sentsorial zeharkatu zituen, zeinetan, zentzumen jakin baterako hipersentikortasuna edo hiposentikortasuna egon baitaiteke pertsona horiengan –entzumena, ikusmena, ukimena, dastamena, usaimena, propziozepzioa, zentzumen bestibularra edo orekazepzioa–, eta sentikortasun maila horrek nola eragiten duen haien portaeretan aztertu zen. Adibidez, ikusmenean oso sentikortasun handia duen pertsona batek argi bizia edo eguzkiaren argia arbuiatuko du, eta estimulu horiek saihestea edo murriztea helburu duten portaerak erakutsiko ditu, hala nola begiak estaltzea edo gutxiago argiztatzen den gune batera urruntzea. Halaber, daitekeena ukimen hipersentikortasuna duen norbaitek portaera iheskorra izatea, edo uko egitea burua garbitzen edo azazkalak mozten saiatzen garenean. Objektuak miazkatzea edo ahoan gauzak sartzea bezalako portaerak dastamenaren sentikortasun txikiko profilei lotuta daude, eta beste portaera batzuk, hala nola kulunkatzea, biratzea edo korrika egitea, sistema bestibularrean sentikortasun txikia izateari lotuta egoten dira, eta, horregatik, pertsonak sistema hori estimulatu nahi izaten du mugimendu zakar eta errepikatuekin.
Pertsona bat hipersentikorra izan daiteke zenbait zentzumeni dagokienez eta hiposentikorra beste batzuei dagokienez. Profil sentsoriala zein den jakiteak haren portaera ulertzen eta harekin komunikatzen laguntzen digu. Profil sentsoriala definitzeak, gainera, aukera ematen die autismoaren espektroko nahasmenduak dituzten pertsonak artatzen dituzten talde profesionalei zentzumenak estimulatzeko edo estimuluak murrizteko baliabideak eskuratzeko, behar bezala erabil ditzaten.
Aita Menniko prestatzaileek GUFEko langileei azaldu zieten nola dauden antolatuta Gesalibarko gure instalazioetan paziente horiek hartzen dituzten unitateetako espazioak, hainbat gelarekin, profil sentsorialen eta horietan egiten diren jardueren arabera.
Hartze espezifikoak
Gure psikologoek eta gure begiraleak xehetasun handiz azaldu zuten nola, zertarako eta zer materialekin egiten diren esku hartze espezifikoak, esaterako, estimulazioa sentsoriala Snoezelen gelan, komunikazio sistema aumentatiboak eta alternatiboak edo TEACCH metodologia (Training and Education of Autistic and Related Communication Handicapped Children, hau da, “Autismoa eta Komunikazioari Lotutako Arazoak dituzten Haurren Tratamendua eta Heziketa”).
Ondoren, ikastaroak jokabidearen oinarrizko oinarriak aztertu zituen, eta autismoa eta horren espektroko nahasmenduak dituzten pertsonek beren jokabidea hainbat helbururekin erabil dezaketela azaldu zen, hala nola komunikatzea, atsegin ez duten zerbait saihestea edo inguruari eragitea. Hortik aurrera, Aita Menniko prestatzaileek jokabidearen analisi funtzionala nola egiten den zehaztu zuten; izan ere, funtsezko tresna da pertsonaren portaera ezagutzeko, haren testuingurua eta aurrekariak kontuan hartuta, gizarte harreman eta jokabide problematikoei lotutako informazio garrantzitsua edukitzeko, eta portaera jakin baten zergatia edo zertarakoa jakiteko.
Aurrera eginez, gure adituek portaerak maneiatzeko jarraibideak azaldu zituzten, paziente mota horrekin nola elkarreragin eta haien portaeren aurrean nola erreakzionatu azaltzen zuten azalpen zehatzekin, kasu klinikoak eta jokabide planak aztertzen hasi aurretik.
Saio bakoitza talde lan batekin amaitu zen. Ikastaroan parte hartu zuten profesionalek eguneroko lanean jokabidea maneiatzeko aurkitzen dituzten zailtasunak mahai gainean jarri zituzten, eta, saioan eskuratutako ezagutzetatik abiatuta, zailtasun horiei aurre egiteko eta konpontzeko bideez eztabaidatu ahal izan zuten.
