Errehabilitazio prozesuan hurbileko pertsonen laguntzaren garrantzia

Inguruneko pertsonek nola lagun dezakete kalte zerebralaren errehabilitazioan? Ingurune sozial eta afektibo hurbilena, zalantzarik gabe, laguntza onuragarria eta beharrezkoa da prozesu osoan. Eta laguntza hori modu askotara erakuts daiteke. Inmaculada Jimenezek kontatu digu nola bildu zituen bideoak eta nola antolatu zuen ‘dei terapeutiko’ bat egunero, senideek, lagunek eta lankideek Julio Salazar senarraren aldartea hobetzen lagun zezaten, Arrasateko Kalte Zerebraleko gure ospitalizazio Unitatean egon zen bitartean. Senarrak oso ideia ona izan zela berresten du: “Oso garrantzitsua da jakitea ez zaudela bakarrik”.

Norbaitek garuneko lesio bat duenean, oro har, ingurune familiar zein profesionaleko pertsonarik hurbilenak izan ohi dira lehenengo jakiten dutenak. Autobus batek Julio Salazar harrapatu zuenean,  jakin zuen lehena haren emaztea izan zen, Inmaculada Jimenez. Emakumeak Gurutzetako Ospitaletik jaso zuen albistea, eta berak jakinarazi behar izan zien seme-alabei, Martari eta Joni, aitak traumatismo kraneoentzefaliko larria eta saihets hezur batzuk hautsita zituela. Berehala jakin zuten senideek eta harreman estua duten beste pertsona batzuek.

Zailtasunak gainditzeko laguntza

Inma senarrari telefonoz deitzen ari zitzaion baina ez zuen hartzen. “Gurutzetako Ospitaleko laguntzaileak hartu zuen, eta esan zidan istripu baten ondorioz ospitaleratu zutela, autobus batek harrapatu zuela Kolpea izugarria izan zen. Gurutzetara iritsi ginen. Bi minutuz ikusi nuen, intubatuta eta sedatuta zegoen. Eta horrekin joan nintzen etxera. Kanpoan bizi zen alabari deitu nion, Kopenhagera. Dei gogor samarra, eman behar nion albisteagatik. Gero, beste dei batzuk hurbileko senideei. Denek esan zidaten: ‘Behar duzuna, behar duzunean’. Eta nik erantzun nien: Lasai, lasai, ez kezkatu, laguntza behar dudan unean eskatu egingo dut eta”, gogoratzen du. Otsailaren 27a zen.

Intubatuta eta sedatuta, Juliok lau aste eman zituen zainketa intentsiboetan. Hamabosgarren egunean estimulu txikiei erantzuten hasi zitzaien. “jada ospitaleko solairuan zegoela, galdera jakin batzuei erantzuten zien, ezagutzen gintuen. Hasieran galdetzen zenion: Badakizu nor naizen ni? Eta susto aurpegiz begiratzen zigun. Nola nor zaren? Badakit, jakina. Nire emaztea zara’. Baina batzuetan zentzu handirik ez zuten esaldiak esaten zituen. Zenbait une kritiko igaro genituen, eta orduan erabaki genuen Aita Mennira eramatea. Olatz Uriartek (Aita Menniko Kalte Zerebraleko Zerbitzuko koordinatzailea), esan beharra daukat, 24-48 ordutan konpondu beharreko guzti-guztia konpondu zidan, guztia. Talde zoragarria dute, besoak zabalik hartu gintuen; era guztietako erraztasunak eman zizkiguten. Aita Mennin utzi genuenean okerrena pasata genuela pentsatu genuen, argia ikusten hasiko ginela”, jarraitzen du Inmak.

Hala ere, gainditu beharreko zailtasun asko zeuden. Julio Salazar Arrasateko Kalte Zerebraleko Errehabilitazioko Ospitalizazio Unitatean sartu zen apirilaren 18an, eta bertan egon zen ekainaren 8ra arte. “Aita Mennitik esan ziguten trauma osteko desorientazioa zuela, ‘normala’ zela”, azaltzen du Inmak. “Ikustera joan ginenean, berak ukatu egiten zuen autobus istripurik izan zuela. Ez zen gogoratzen. Ezer ez zeukala eta handik irten nahi zuela esaten zuen behin eta berriz. Halako inpotentzia sentitzen duzu, sufritzen ari dela ikusita…”.

Dei eta bideo ‘terapeutikoak’

Andrea Gallardo Aita Menniko neuropsikologoak artatzen zituen, eta pazientzia izateko eskatzen zion Inmari. Elkarrekin, Juliori laguntzeko taktikak martxan jartzen hasi ziren. “Andreak Julioren lagunen eta senideen bideoak eskatu zizkidan. Orduan, WhatsApp bidez bideoak antolatu nituen eta lagunekin harremanetan jarri nintzen, animoak emateko, eta esateko ‘tira, hau gaindituko duzu, hau ez da ezer zuretzat’. Hartu genuen beste erabakietako bat telefono deiak antolatzea izan zen. Bisitak ezin direnez presentzialak izan, nik egunean telefono dei bat antolatzea erabaki genuen, informazio gehiegi ere izan ez zedin. Hainbat arlotako lagunen eta senitartekoen deiak ziren. Egunean dei bat besterik ez zenez, nahi zuen guztia hitz egin zezakeen pertsona harekin. Horrela, bi aste”.

Laneko bizitza osoa matematikak erakusten lortutako esperientziarekin, Inma lanean hasi zen. Telefonoaren agenda ireki eta Excel orri bat sortu zuen. Astelehenetan aste osorako deiak antolatzen zituen. ”Aldez aurretik erabat landutako telefono deiak ziren. Aldez aurretik deitzen nion pertsonari, esaten nion zein zen egoera, nola zegoen Julio, zer puntutan geunden, zertarako nahi nuen deia, zer landu behar zuten, zer hitz egin behar zuten, etab. Eta, gainera, oso informazio iturri onak izan ziren. Izan ere, Salazarrekin hitz egin ondoren -Inmaculadak abizenaz ere aipatzen du senarra-, niri deitzen zidaten eta nirekin kontrastatzen zuten. Zer ikusi zuten, nola aurkitu zuten eta abar esaten zidaten. Eta dei horretan puntu garrantzitsu bat ikusten banuen, Andreari deitzen nion, psikologoari, eta esan zidatena kontatzen nion. Badira nik ezagutzen ez nituen lan arloko alderdi batzuk, eta dei horietako bat oso garrantzitsua izan zen. Bere lankide batek esan zidan: ‘Izan ere, Julio lanean ikusten ari naiz’, Juliok informazioarekin obsesio handia zuela ikustean. Behar zuen informazioa ematen ez ziotela zioen”.

Julio ingeniari elektrikoa da eta proiektuak auditatzen ditu, eta garrantzi handia ematen dio informazioari diagnostiko bat egiteko garaian. “Datu GUZTIAK behar ditut, nik aterako ditut ondorioak”, azpimarratzen du emazteari entzutean. Bere egoerari buruz jasotzen zuen informazioa “erabat eskasa” zela azpimarratzen duen bitartean, gertuko jendearen deiak eta bideoak jasotzea oso ideia ona izan zela berresten du, “ondorio nabarmen positiboekin; oso garrantzitsua da bakarrik ez zaudela jakitea”.

Hurbileko pertsonak, beharrezko laguntza errehabilitazio prozesuan

Kalte zerebralaren errehabilitazio prozesua luzea da, askotan aspergarria eta gorabeheraz betea. Lankide, lagun eta familiaren laguntza izatea oso garrantzitsua izan da Juliorentzat.  Inmarentzat ere bai, “asko lagundu diguten bi seme-alaba zoragarri eta bikain” izateko zortea aitortzen duelarik. Laguntza fisikoaz ari gara, harengana joateaz eta egoteaz, gauak emateaz… Eta gero, laguntza psikologikoaz, oso laguntza handia izan baitira”. Eskerrak eman nahi dizkie bere afektua helarazi dieten pertsona guztiei, aipamen berezia eginez Luisi, Julioren anaiari, “bera ere euskarri sendoa izan baita, baita nire anaiak ere””, gaineratu du.

Ondorio gisa, Inmak dio laguntza behar duzunean eskatu egin behar dela, “eta, jakina, laguntzen utzi”.
Errehabilitazio neuropsikologikoaren parte

“Gaixoaren familia ingurunearekin kontaktua izatea errehabilitazio neuropsikologikoaren parte da, gogorarazten du Andrea Gallardok, Arrasateko Aita Menniko Kalte Zerebraleko Zerbitzuko neuropsikologoak:

“Pertsona batek kalte zerebrala sufritzen duenean, senideek bat-batean aurre egin behar diote egoera dramatiko eta mingarri bati, non beldurra eta ziurgabetasuna nagusi diren. Familiei pazientearen egoera klinikoa bere osotasunean ezagutzen eta ulertzen laguntzea, errealitate berria onartzeko eta egokitzeko prozesuan laguntzea eta maite duten pertsonari trebetasun berriak ikasten laguntzea (elikadura mota, komunikatzeko modua, maneiu fisikoa eta konduktuala)… hori guztia oso mesedegarria da pazientearen errehabilitaziorako. Hurbilekoekin harremanetan egoteak pazientearen aurretiazko nortasuna ezagutzen laguntzen digu, baita jokabide eta harremanen patroia ere hainbat testuingurutan, eta funtsezko informazioa ematen digu errehabilitazioan helburu berriak ezartzeko. Halaber, senideekin batera lan egiteak, koterapiaren bidez, helburu terapeutikoak lortzen laguntzen du.

“COVID-19aren pandemia hasi zenetik, beharrezkoa izan da senideekiko harremanak komunikazio bide desberdinetatik egitea, ez soilik senideei pazientearen bilakaera klinikoari buruzko informazioa emateko, baizik eta senideen eta maite duten pertsonaren arteko komunikazio ahalik eta hurbilenekoa sustatzeko. Teknologia berrien bidez (bideo deiak, bideoak, argazkiak, ahots mezuak), pazienteen eta haien maiteen arteko harreman hurbilagoa ezartzea lortu dugu, eta, horrekin batera, bakardade eta abandonu sentsazioa murriztea eta bi aldeen ongizatea areagotzea”.