Schalock eta Verdugoren bizi kalitatearen eredua ezartzeko gida azkarra

Schalockek eta Verdugok ezarritako bizi kalitatearen eredua inplementatzeko, pertsonarengan oinarritutako ikuspegi egituratua behar da, pertsona bakoitzaren indibidualtasunarekiko eta behar espezifikoekiko errespetua bermatzen duten jarraibideekin; batez ere, hezkuntzan, eremu sozialean, desgaitasuna duten pertsonentzako arreta zerbitzuetan eta pareko testuinguruetan. Segidan, eredu hau ezartzeko jarraibide nagusiak deskribatuko ditugu:

1. Banakako ebaluazio parte hartzailea

• Elkarrizketak eta inkestak: adierazle objektiboak (osasuna, diru sarrerak, etxebizitza) eta subjektiboak (gogobetetze pertsonala, ongizate emozionala) jasotzen dituzten ebaluazioak egin behar dira. Funtsezkoa da pertsonek ebaluazioan aktiboki parte hartzea, eta bizi kalitateari buruz duten iritzia adieraztea.
• Autodeterminazioa sustatzea: pertsona bere bizitzari buruzko erabakiak hartzen jartzen du, eta horrek autodeterminazioa sustatzen du, horixe baita ereduaren zutabeetako bat.
• Banakako planak diseinatzea: esku hartze edo laguntza planak egindako ebaluazioetan oinarrituta diseinatu behar dira, pertsonaren helburu eta desio pertsonalak kontuan hartuta.

2. Zortzi dimentsioetan zentratutako esku hartzeak

• Ongizate fisikoa: osasun zerbitzuak, jarduera fisiko egokitua eta elikadura egokia izango direla ziurtatzen du. Bizitza osasungarria sustatzen du.
• Ongizate emozionala: laguntza psikologikoa ematen du beharrezkoa bada, eta pertsonak seguru, baloratuta eta zoriontsu sentitzeko moduko giroak sortzen ditu. Autoestimua eta gogobetetze pertsonala sustatzen dituzten jarduerak bideratzen ditu.
• Pertsonen arteko harremanak: sare sozialen eta harreman positiboen sorrera errazten du. Komunitate barruan pertsonek beste batzuekin elkarreragiteko aukerak eskaintzen ditu; izan lanean, eskolan edo jolas jardueretan.
• Garapen pertsonala: etengabeko ikaskuntzarako aukerak eskaintzen ditu, bai maila formalean (hezkuntza) bai informalean (eguneroko bizitzarako trebetasunak). Prestakuntza eta trebakuntza programetarako sarbidea sustatzen du.
• Autodeterminazioa: pertsonak gaitzen ditu euren eguneroko bizitzari buruzko erabakiak har ditzaten; eguneroko jardueretatik hasi eta erabaki konplexuagoetaraino, hala nola euren finantza baliabideen kudeaketa.
• Gizarteratzea: pertsonek komunitateko bizitzan aktiboki parte hartzen dutela ziurtatzen du, dela zerbitzu edo jolas jardueretarako sarbidearekin, dela lan jarduerak eginda. Bazterketa saihestu, eta aukera berdintasuna sustatzen du.
• Eskubideak: oinarrizko giza eskubideak errespetatzea bermatzen du, hala nola pribatutasuna, duintasuna eta legearen aurreko berdintasuna. Eskubideen gainean hezten du eta eskubideen defentsarako sarbidea ematen du, beharrezkoa bada.
• Ongizate materiala: pertsonek finantza baliabide nahikoak, etxebizitza egokia eta bizitza duin baterako beharrezkoak diren ondasunak izatea ziurtatzen du.

3. Langileen prestakuntza eta sentsibilizazioa

• Etengabeko gaikuntza: arretako langileek, hezitzaileek edo gizarte langileek bizi kalitatearen ikuspegian gaituta egon behar dute, ereduaren printzipioak eta babesten dituzten pertsonen premia espezifikoak ulertuta.
• Autodeterminazioari buruzko sentsibilizazioa: funtsezkoa da langileek sustatzea pertsonak erabakiak hartzean modu aktiboan parte hartzea eta haren autonomia mugatzen duten jarrera paternalistak saihestea.
• Etika, esku hartzean: ekintza guztiak pertsonaren duintasunarekiko errespetuan oinarritzen direla ziurtatzen du, betiere haren ongizatea sustatuz eta abusu edo zabarkeria egoerak saihestuz.

4. Ingurune inklusibo eta parte hartzailea sustatzea

• Ingurunea egokitzea: ingurune fisikoak guztientzat irisgarriak izatea ziurtatzen du (oztopo arkitektonikorik gabe), eta ingurune sozialak abegikorrak eta diskriminaziorik gabeak izatea.
• Integrazio komunitarioko programak: komunitatean inklusioa errazten duten programak garatzen ditu, hala nola guztien parte hartzea ahalbidetzen duten kultura, kirol eta lan jarduerak.
• Laguntza sareak sustatzea: laguntza sare formal eta informalak (senitartekoak, lagunak, lankideak) sortzea errazten du, ingurune seguru eta afektiboagoa eskaintzeko.

5. Etengabeko monitorizazioa eta ebaluazioa

• Laguntza planak aldizka berrikustea: etengabeko jarraipena egiten du esku hartzeak pertsonaren bizi kalitatea hobetzen ari ote diren ebaluatzeko. Sortzen diren behar edo jomuga berrien arabera egokitzen ditu planak.
• Arrakasta adierazleak: proposatutako dimentsioen bidez (ongizate emozionala, gizarteratzea, etab.) bizi kalitatea neurtzeko adierazle argiak definitzen ditu, eta neurri horiek erabiltzen ditu esku hartzeetan erabakiak eta doikuntzak gidatzeko.

6. Diziplina arteko lankidetzako ikuspegia

• Talde lana: arlo askotako profesionalen arteko lankidetza sustatzen du (psikologoak, gizarte langileak, hezitzaileak, medikuak) pertsonari laguntza integrala eskaintzeko.
• Familia eta komunitatea inplikatzea: familiak eta komunitateak prozesuan inplikatuta egon behar dute, pertsonaren ongizatean eta garapenean funtsezko alderdiak baitira. Komunikazioa eta koordinazioa funtsezkoak dira.

7. Egokitzapen kultural eta pertsonala

• Aniztasun kulturalarekiko errespetua: ziurtatu behar da esku hartzeek pertsonen desberdintasun kulturalak eta lehentasun pertsonalak errespetatzen dituztela; tartean, erlijioa, hizkuntza, ohiturak eta balioak.
• Ikuspegi malgua: pertsona bakoitza bakarra da, eta garrantzitsua da esku hartzeak banakako ezaugarri eta beharretara egokitzea, ikuspegi zurrun edo estandarizatu bat aplikatu beharrean.

8. Eskubideen defentsa eta ikusgarritasun soziala sustatzea

• Pertsonaren ahalduntzea: haren eskubide propioen defentsan parte hartze aktiboa sustatzen du, pertsonek esan nahi dutena adierazteko eta entzunak izateko aukera izan dezaten.
• Lorpenak ikusaraztea: pertsonen lorpen pertsonalak eta sozialak aitortzen eta ospatzen ditu, eta horrek euren autoestimuan laguntzen du eta bizitzan eragile aktibo gisa ikustea ahalbidetzen die.
  

  Ondorioa

  Schalock eta Verdugoren eredua inplementatzeak ikuspegi pertsonalizatu eta holistikoa eskatzen du, pertsona baten bizitzaren alderdi guztiak kontuan hartzen dituena: bere ongizate fisikotik bere integrazio sozial eta eskubideetaraino. Jarraibide horiek ziurtatzen dute eredua modu eraginkorrean aplikatuko dela, eta horrek aukera emango du pertsonen bizi kalitatea modu integral eta errespetagarrian hobetzeko.

  Erreferentziak

  Schalock, R. L., & Verdugo, M. A. (2002). Handbook on Quality of Life for Human Service Practitioners. AAMR.