Mugako gaitasun intelektuala eta nortasunaren nahasmendua duten profilen arreta: baliabide espezifikoak hornitzearen erronkak

Egungo sisteman sartzeko profil zaila

Mugako gaitasun intelektuala duten pertsonak funtzionamendu kognitiboko tarte batean daude, non ez diren desgaitasun intelektualaren irizpideak betetzen (70etik beherako KI), baina maila tipikora ere iristen ez den. Diagnostikoa nortasunaren nahasmenduekin (nortasunaren mugako nahasmendua edo nahasmendu antisoziala) eta jokabidearen asaldura larriekin (muturreko oldarkortasuna, indarkeriazko gertakariak, jokabide disruptiboak) konbinatzen denean, beharrezkoa den arreta esponentzialki zailtzen da.

Desgaitasun intelektualerako baliabideak, oro har, laguntza egituratura, irisgarritasun kognitibora eta ingurunera egokitzera bideratzen dira; eta, aldiz, osasun mentaleko dispositiboak patologia psikiatriko larrietara bideratzen dira, askotan muga kognitibo esanguratsuak dituzten pertsonentzat diseinatuta ez dauden esku hartzeekin. Hutsune horrek linbo instituzional batean uzten ditu pertsona horiek.

Arretaren erronka nagusiak

1. Dispositibo espezifikoak diseinatzea

Egungo sistema soziosanitarioak ez du profil horretarako baliabide espezializaturik. Desgaitasunerako zentroek eta osasun mentaleko zerbitzuek ezin diote behar bezala erantzun muga kognitiboen, desregulazio emozionalaren eta jokabide larrien konbinazioari. Horrek arreta zatikatua sortzen du, pertsonen beharrei modu globalean erantzutea galarazten duena.

2. Sartzeko irizpideak

Mugako gaitasun intelektualaren diagnostikoa ez da nahikoa desgaitasuna artateko baliabideak eskuratzeko. Nahiz eta MGIa duten pertsonek egokitzeko zailtasun handiei eta oztopo funtzionalei aurre egin behar dieten, zailtasun horiek ez dira beti “mugatzailetzat” aitortzen.

Horrez gain, nortasunaren nahasmenduak osasun mentalaren eremuko diagnostikotzat hartzen dira. Testuinguru horretan, asaldura emozional eta konduktual larriak patologia psikiatriko gisa ikusten dira, baina ez da aurreikusten ingurunera ulertzeko edo egokitzeko mugekin lotuta egon daitezkeenik.

3. Jokabidearen asaldura larriak

Jokabide disruptiboek arrisku handia dakarte bai pertsonarentzat bai ingurukoentzat. Horretarako, beharrezkoa da espazioa segurua izatea, egituratua, alderdi eragileak minimizatzen dituena, eta deseskalatze emozionalerako eta jokabidea maneiatzeko jarraibideak diseinatzea, pertsonak dituen muga intelektualetara egokituta.

4. Inpaktua familiengan eta zaintzaileengan

Familiek askotan akidura fisiko eta emozionala eragiten duten egoerei aurre egin behar izaten diete. Horregatik da garrantzitsua familiei laguntza eta babesa ematea eta esperientziak partekatzeko eta egunerokoan tresna praktikoak eman ahal izateko espazioak eskaintzea.

Ondorioa

Mugatu gaitasun intelektuala eta nortasun nahasmenduak jokabidearen nahasmendu larriekin lotuta dituzten pertsonei arreta emateko, ikuspegi berritzailea eta egokitua behar da. Beharrezkoa da sistema soziosanitarioaren egungo zatiketa gainditzea eta kolektibo horren beharrei erantzungo dieten baliabide espezifikoak sortzearen alde egitea. Horrela bakarrik bermatu ahal izango da arreta inklusiboa, eraginkorra eta humanizatua, pertsonen eskubideak babesteaz gain, beren potentzialik handienera iristen utziko diena.

Erreferentzia bibliografikoak

• Artigas-Pallarés, J., et al.(2007). Alta prevalencia de trastornos del neurodesarrollo asociados a la capacidad intelectual límite. Revista de Neurología, 44(Supl. 2), S67-S69.
• Hassiotis, A., et al. (2008). Comorbilidad entre trastornos mentales y capacidad intelectual límite: implicaciones para la atención sociosanitaria. British Journal of Psychiatry, 193(4), 359-365.
• Huete, A., Pallero, R., & Petisco, G. (2015). Informe sobre barreras sociales y dificultades adaptativas en personas con capacidad intelectual límite. Ministerio de Sanidad, Servicios Sociales e Igualdad.
• Van-Steensel, F., Bogels, S., & Perrin, S. (2011). The relation between anxiety disorders and intellectual capacity in developmental contexts. Clinical Child and Family Psychology Review, 14(2), 231-250.
• Emerson, E., et al. (2010). Health inequalities and intellectual disability. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 23(3), 215-225.
• Redual Project. (2021). Diagnóstico dual: implicaciones y modelo de atención en personas con CIL y trastornos asociados. Plena Inclusión Castilla y León.