Autismoa eta jokabidearen alterazio larriak dituzten pertsona helduak gizarteratzea: interakzio komunitarioaren balioa

Autismoaren espektroko nahasmendua (AEN) hainbat modutan agertzen da eta, kasu batzuetan, jokabidearen asaldura larriekin batera ager daiteke, eta horrek erronka handiak planteatzen ditu bai pairatzen duten pertsonentzat, bai familia eta zaintzaileentzat. Autismoa izanik zailtasun horiei aurre egiten behar dieten pertsona helduentzat, askotan, instituzionalizazioa ongizatea eta segurtasuna bermatzeko beharrezko aukeratzat hartzen da. Hala ere, kasu horietan ere, funtsezkoa da gizarte inklusioak eta ingurune komunitarioarekiko interakzioak helburu komuna izaten jarraitzea prozesu terapeutikoaren barruan. Ingurune komunitarioetan egotea garrantzitsua da AENa duten pertsonen garapen emozional, sozial eta konduktualerako.

Autismoa eta jokabidearen alterazio larriak ulertzen

Autismo eta jokabidearen alterazio larrien barruan jokabide heterooldarkorrak, autoerasoak, jokabide errepikakor edo suntsitzaileak, jokabide krisiak eta antzeko portaerak egon daitezke, eguneroko bizitzako ohiko dinamiketara egokitzea zailtzen dutenak. Jokabide horiek faktore batzuen konbinazioaren ondorio izan daitezke, hala nola komunikatzeko zailtasunen, sentikortasun sentsorialaren eta inguruneko aldaketek eragindako estresaren ondorio. Askotan, AENa duten eta alterazio horiek jasaten dituzten pertsonek maila altuko laguntza espezializatua behar dute beren jokabidea modu seguruan maneiatzeko.

Hala ere, erronka horiek gorabehera, ezinbestekoa da pertsona horiek kanpoko mundutik ez bakartzea. Komunitatearekiko interakzioa jokabidearen-alterazioen maiztasuna eta intentsitatea murrizteko tresna ahaltsua izan daiteke, askotariko estimuluak, trebetasun sozialak garatzeko aukerak eta kide izatearen zentzua ematen baititu.

Ingurune komunitarioetan egotearen garrantzia

Autismoa eta jokabidearen alterazio larriak dituzten pertsona helduentzat, ingurune komunitarioetan egoteak onura esanguratsuak eskain ditzake. Jarduera komunitarioetan parte hartzeak egoera berriak giro kontrolatu batean esperimentatzeko aukera ematen du, eta horrek antsietatea murrizten eta aldaketa eta estimulu desberdinetarako egokitzapena hobetzen lagun dezake.

1. Bakartze soziala murriztea: komunitatean egoteak bakartze soziala murrizten laguntzen du, zeina jokabidearen alterazioak areago ditzakeen faktorea baita. Pertsona eta giro desberdinekiko interakzioak aurre egiteko eta komunikatzeko trebetasunak ikasteko eta praktikatzeko aukerak eskaintzen ditu, eta horrek portaera problematikoak murriztea ekar dezake.
2. Trebetasun sozialak hobetzea: hainbat ingurune sozialekiko esposizioak trebetasun sozialak garatzea ahalbidetzen du, hala nola seinale sozialen interpretazioa, erregulazio emozionala eta ezusteko egoeretarako erantzun egokia. Trebetasun horiek funtsezkoak dira independentzia eta ongizaterako.
3. Parte hartze esanguratsua: komunitatean sartzeak eguneroko bizitzan helburu bat izatearen eta parte hartzearen zentzu esanguratsua eskaintzen du. Jarduera komunitarioetan parte hartzeak, hala nola herriko ekitaldietan edo komunitateko ingurune desberdinetarako irteeretan (hondartzara, igerilekura, azokara eta abarretara joatea) autoestimua hobetu eta lorpen sentsazioa eman dezake, eta horrek jokabidearen alterazioen maiztasuna eta larritasuna murriztea ere ekar dezake.

Jokabidearen alterazio larriak dituzten helduen inklusio komunitariorako estrategiak

Autismoa eta jokabidearen alterazio larriak dituzten pertsona helduak komunitatean integratzeko, arreta handiz planifikatutako eta beharrizanekiko sentikorra den ikuspegia behar da. Funtsezko estrategia batzuk hauek dira:

1. Entrenamendu eta laguntza egokia. Garrantzitsua da AENa eta jokabidearen alterazio larriak dituzten pertsonen inguruneak gaitasun espezializatua jasotzea ingurune komunitarioetan jokabidearen alterazioak modu eraginkorrean maneiatzeko. Horren barruan sartzen dira deseskalatzeko estrategiak, komunikazio alternatiboko teknikak eta krisien maneiua.
2. Inklusio programa pertsonalizatuak. Funtsezkoa da pertsona bakoitzaren beharrak eta mugak kontuan hartzen dituzten inklusio programa pertsonalizatuak garatzea. Programa horien barruan egon daitezke eskala txikiko jarduera komunitarioak, bisita gainbegiratuak eta ingurune zabalagoetan pixkanaka parte hartzea, pertsonaren erosotasunaren eta aurrerapenaren arabera.
3. Komunitatearekiko lankidetza.Funtsezkoa da komunitatearekin batera ingurune ulergarri eta abegikorragoak sortzeko lan egitea. Horrek esan nahi du komunitatea autismoari eta jokabidearen alterazio larriei buruz hezi behar dela, ingurune inklusibo bat sustatzeko eta estigma murrizteko.
4. Laguntza emozional eta terapeutikoa.Laguntza emozional eta terapeutikoa etengabe eskuratu ahal izatea, AENa duten pertsona helduei komunitatean dituzten jokabideak maneiatzen laguntzeko. Horren barruan egon daitezke terapia okupazionala, esku hartze konduktuala eta laguntza psikologikoa, bai ingurune instituzionalean, bai komunitatean.

Ondorioa

Autismoa eta jokabidearen alterazio larriak dituzten pertsona helduak gizarteratzea erronka bat da, baita premiazko beharra ere. Ingurune komunitarioetan horien presentzia sustatzean, beren bizi kalitatea hobetzeaz gain, sare soziala oro har ere indartzen dugu. Komunitatearekiko interakzioa tresna ahaltsua izan daiteke jokabidearen alterazioak arintzeko, trebetasun sozialak sustatzeko eta edozein pertsonaren ongizaterako funtsezkoa den partaidetza zentzua emateko. Ingurune inklusibo bat sustatzea guztion erantzukizuna da –erakundeak, familiak eta komunitatea–, gizartean bizitzeko eta parte hartzeko aukera berberak izatea bermatzeko elkarrekin lan eginez.

Iturriak eta baliabideak

• Hervás A, Rueda I. Alteraciones de conducta en los trastornos del espectro autista. Rev Neurol 2018;66 (Supl. 1):S31-S38.
• Maldonado, V., & Jorge, A. (2013). El modelo social de la discapacidad: una cuestión de derechos humanos. Boletín mexicano de derecho comparado, 46(138), 1093-1109.
• Schalock, R. L., Gardner, J. F., & Bradley, V. J. (2006). Calidad de vida para personas con discapacidad intelectual y otras discapacidades del desarrollo: aplicaciones para personas, organizaciones, comunidades y sistemas. Confederación Española de Organizaciones en favor de las Personas con Discapacidad Intelectual.
• Verdugo, M.A.; Gómez, E., & Navas, P. (2013). Discapacidad e inclusión: Derechos, apoyos y calidad de vida. En M.A. Verdugo & R.L. Schalock (coords.), Discapacidad e inclusión. Manual para la docencia (p. 285-305). Salamanca: Amarú.