Atlas 2030 exoeskeletoaren erabilera haurren garun paralisia duten haurrengan

Sarrera

2023ko lehen seihilekoan Atlas 2030 haurrentzako exoeskeletoarekin lan egiteko aukera izan dugu, haurren garun paralisia (HGP) duten neska-mutikoekin. Ibileraren aldaketak baloratzeko ikerketa proiektu baten esparruan egin dugu, mugimenduari zein bizi kalitateari lotutako parametroetan. Aipatu esperientziak tresna berritzaile horren erabilgarritasunak ondo ezagutzera behartu gaitu, bereziki haurren populazioarekin erabiltzeari dagokionez. Artikulu honetan ikasitako gai praktiko batzuk komentatuko ditugu, HGPa duten haurrekin lehen aldiz erabiliko duten profesionalentzat baliagarriak izan daitezkeenak.

Haurren exoeskeletoa, hasieran, gaixotasun neuromuskularrak dituzten haurrentzat onartu zen, horien artean atrofia muskular espinala (AME), baina horiek HGPa duten haurrengandik oso bestelakoak dira. Lehenengoek beti jotzen dute hipotoniara eta garapen kognitibo normala dute; bigarrenetan, berriz, hiperresistentzia oso ohikoa da, eta funtzionamendu kognitiboa oso aldakorra.

Lehenik eta behin, gogora ditzagun ATLAS 2030 exoeskeletoaren ezaugarrietako batzuk: munduko lehen exoeskeleto pediatriko eramangarria da, eta, beraz, haurrak ingurunearekiko integrazio eta interakzio handiagoa izateko aukera eskaintzen du. Bere erabilerak aukera ematen du trebetasun motorrak hobetzeko, baina baita trebetasun sozial, emozional eta kognitiboak hobetzeko ere, haurrari gainazalean lekualdatzea eta pertsonekin eta objektuekin interakzio handiagoa izatea ahalbidetzen baitio. Mugimendu horiek errazteko, 8 motor erabiltzen ditu, 8 askatasun gradu ematen dituztenak. Gorputzari atxikitzen zaio, eta txasisa 100 cm eta 130 cm inguruko haurrek erabil dezakete. Aurrerantz eta atzerantz ibiltzeko aukera ematen du, automatikoki, haurraren esku hartzerik gabe, edo mugimendu asmodunaren formatuan, hau da, haurrak egindako mugimendu minimoei erantzunez. Ibiltzeko aukera emateaz gain, konplikazio osteoartikularren agerraldia atzeratzen du, horien artean eskoliosia, osteoporosia edo muskuluen kontrakturak. Gailu horiei “overground” motakoak esaten zaie, bertikalean modu askean mugitzeko aukera ematen dutelako, espazioetan zehar ibiltzeko eta ikuspegi bisual aberatsagoa lortzeko; eskuragarri dauden exoeskeletoen beste multzoak ibiltzeko zinta baten gainean lan egiten du.

Ikerketa proiektu honek 9 hilabete iraun du, haur bakoitzarekin 6 astez lan eginez, astean 4 saio, 90 minutu saio bakoitzeko. Saioan zehar 25 minutu automatikoki ibiltzen zen, 15 minutu mugimendu asmodunean, beste 15 minutu automatikoki, 5 minutu atzerantz automatikoki eta, azkenik, 5 atzera mugimendu asmodunean; saioaren gainerako denbora hasierako posizionamendura itzultzeko eta exoeskeletotik irteteko ematen genuen. 

ATLAS 2030 exoeskeletoaren erabileran kontuan hartu beharreko gai praktikoak

1. Haurraren posizionamendua

Haurra exoeskeletoan behar bezala posizionatzea funtsezkoa da ibilera eroso eta seguru bat bermatzeko, baita ahalik eta onura gehien lortzeko ere. Jarraian, aurkitu ditugun erronka nagusiak aipatuko ditugu:

• Kontrol zefalikorik ez: txikiek beren aulkietan erabiltzen zituzten kontrol gailu zefalikoak erabiltzen ditugu, hala nola Headpod, zeinak egokitzaile espezifiko bat duen, edo Head Active. Biak erraz sar daitezke robotean.
• Enborraren kontrolaren gabezia: enborra kontrolatzeko, exoeskeletoak lau euste puntu dituen peto bat du. Sistema hori gerriko pelbiko batekin osatzen da, pelbisaren erretrobertsioa saihesteko eta jarrera tentea hobetzeko, eta horrek gorputzaren eskualde distaletan kontrol motorra hobetzea dakar.
• Oin ekinoak, kaboak edo balgoak: exoeskeletoak Piedro oinetako batzuk ditu oinak posizio egokian jartzen laguntzeko; laguntza hori nahikoa ez bada, haurraren beraren DAFOekin batera erabil daitezke.
• Aldakako subluxazioak: robotak ahalbidetzen dituen aldakaren abdukzio angeluekin zuzendu ziren (ABD). 0 eta 10 gradu arteko tartea onartzen du beheko gorputz adar bakoitzean.
• Aldaka eta belaun flexoak: behar bezala ezagutu behar izan ziren, roboteko posizionamendura eramateko. Ahal izan zen kasuetan, pixkanaka aldatuz joan ginen, betiere artikulazioen tarteak ahalbidetzen bazuen.

2. Exoeskeletoan definitzen ditugun parametroak

Haurra posizionatu ondoren, exoeskeletoa kontrolatzen duen Tabletan hainbat parametro definitu behar ditugu; zehazki: sedestazio eta bipedestazio abiadura, ibileraren abiadura, aldakaren ABD tarteak eta aldakaren eta orkatilen flexoak; erresistentzia atalasea ere definitu behar dugu (ibilera asmodunerako).

Aldakako, belauneko eta orkatiletako artikulazioetan haurrak dituen flexoak exoeskeletoko artikulazio tarteen parametroetara eraman behar dira. Ibilerako abiadura doitu egiten dugu, haurra exoeskeletoaren mugimendu automatikoarekin seguru sentitzea lortu arte. Zenbat eta segurtasun gutxiago sentitu, hainbat eta motelago hasiko da bipedestazioa, ibilera edo sedestazioa saioa amaitzean.

3. Gaitasun kognitiboa, jokabidea eta parte hartzea

Hauek izan dira agertu diren zailtasunetako batzuk:

• kezka psikomotriza
• ekimen, motibazio eta interakzio eskasa edo ezdeusa
• berrikuntzen aurreko beldurra
• komunikatzeko zailtasun larriak

Aurkitutako maila kognitiboen aniztasuna handia denez, hainbat gai kontuan hartu behar izan ditugu saioaren garapena ahalik eta hobekien egin zedin. Adingabe bakoitzaren interes nagusiak zein ziren bilatu behar izan zen: musika, jolasak, ipuinak, giza harremana…, eta faktore motibatzaile horiek erabili, saioaren garapenaren mesedetan.

Batzuetan haurraren deserosotasuna atzeman izan dugu, haien keinuei, zorabioei, negarrari edo kexuei esker. Halakoetan, saioa gelditu dugu edo parametroak aldatu ditugu, adibidez, abiadura murriztuz edo ibileraren norabidea aldatuz (atzerako ibileratik aurrerakora), eta baita “ibilera asmodunaren” modua etenda ere.

19 haurrekin lan egin dugu, zeinek, mugimenduaren nahasmenduak ez ezik (guztiek IV. edo V. maila zuten GMFCS mailan), garapen kognitiboan eta sozialean ere nahasmenduak ere baitzituzten; 12 haur ez ziren hitzez komunikatzen, horietatik 8k ez zuten jarraipen bisualik egiten eta 6 ez ziren gai jolasean inplikatzeko. Gaitasun kognitiboa mantentzen duten haurrek bai esan diezagukete noiz dauden nekatuta, edo euskarriren baten mina eta molestia eragiten dien. Baina narriadura kognitibo larria duten eta hitz egiten ez duten haurrengan beste modu batean baloratu behar ditugu alderdi horiek. Oihuei, negarrari edo hitzik gabeko beste kexa adierazpen batzuei erreparatzeaz gain, baliagarria izan zaigu komunikatzen ez duten haurrengan egiaztapen zerrenda bat erabiltzea, “Non-Communicating Children’s Pain Checklist – Revised (NCCPC-r)”. Haurraren jokabidearen 6 dimentsio baloratzen dituen eskala bat da:

• Aurpegiko espresioa: kopeta, bekozko ilun jartzea, aldaketak begietan, bruxismoa, mainak.
• Jarrera soziala: suminkortasuna, lankidetzarik eza, arreta mantentzeko zailtasuna.
• Ekintza: urduria, asaldatua.
• Aldaketa fisiologikoak: ikara, hiperizerdia, zurbiltasuna, apneak, arnasestua.
• Egiturak: ahultasuna, zurruntasuna, eremua babestea, molestia jarrera.
• Loa eta elikadura: logura, apetitu falta.

Bukatzeko 

Lehenik eta behin azpimarratu nahi duguna da haurren tolerantzia bikaina eta eurek zein gurasoek izan duten bizipen ona. Guztiek hobetu dute erresistentzia eta ibiltzeko gaitasuna, eta aldagai motorrak hobetu dira, esaterako, GMFM-88 eskalako neurriak. Azken emaitza horiek harritu gaituzte, eta atea irekitzen diote exoeskeletoaren erabilerak latente dagoen mugimenduaren garapena bultzatu dezakeen galderari. Emaitza horiek guztiak dagozkien argitalpen zientifikoetan zabalduko dira.

Artikuluaren asmoari dagokionez, hori delarik HGPa duten haur talde horretan ATLAS exoeskeletoa erabiltzeari buruzko informazio praktikoa ematea, garrantzitsua iruditzen zaigu azpimarratzea beharrezkoa dela haurren errehabilitazioaren arloan prestakuntza eta esperientzia izatea muga anatomikoak eta funtzionalak ezagutzeko, baita haur horiekin interakzioan aritzeko trebetasuna lortzeko ere. Gainera, ezinbestekoa da ATLAS 2030 exoeskeletoa erabiltzeko gaitasunaren ziurtagiria izatea. Bi ezagutzak batuta, fisioterapeutak saioa indibidualizatzeko gaitasuna izango du, erabilera segurua eta emaitzen optimizazioa lortzeko. Hemen tresna berritzaile bat dugu, etorkizun oparoarekin, HGPa duten eta ibiltzeko zailtasun larriak dituzten haurren bizi kalitatea hobetzeko.