‘Eutanasiaren Legea eta bizitzaren amaierako gatazka etikoak’ jardunaldia egin dugu

Abenduaren 2an, Aita Menni Ospitaleko profesionalek Eutanasia Arautzeko 3/2012 Lege Organikoa eta bizitzaren amaierako beste alderdi batzuk hobeto ezagutu ahal izan zituzten. “Eutanasiaren Legea eta bizitzaren amaierako gatazka etikoak” izenburupean, aurkezpena eta ongietorria Manuel Martin doktoreak egin zituen, gure ospitaleko zuzendari mediko eta Espainiako Psikiatria Elkarteko Bioetika Batzordeko koordinatzaileak, zeinak LOREri buruzko Espainiako Psikiatria Elkartearen Jarreraren Agiria lantzen lagundu zuen, bere bioetika taldearen bidez. Iñaki Saraleguik, Zainketa Aringarrien Unitateko eta Arabako etika asistentzialeko Batzordeko kideak, zainketen plangintza partekatuaz eta aurretiazko borondateen dokumentuaz hitz egin zigun. 

Ondoren, Mabel Marijuan EHUko Medikuntza eta Erizaintza Fakultateko Bioetikako irakasleak lege testuari buruzko hainbat gai hurbildu zizkigun. Jardunaldia amaitzeko, Alberto Melendez Arabako ESIko  Zainketa Aringarrien Unitateko medikuak bizitzaren amaieran aurki ditzakegun 5 agertokiak azaldu zituen. 

Jardunaldia doakoa zen, 95 lagunek eman zuten izena, eta leku mugatuekin egin zen Arrasateko Aita Menni Ospitaleko ikasgelan eta online.

Aita Menni Ospitaleko Etika Asistentzialeko Batzordeko (CEA) lehendakari Leire Gonzalezek azaldu zuen zergatik den komenigarria gai berri horiei buruz hausnartzea, eta, zehazki, LOREri eta horren edukiari buruz, lege esparru berri bat eta beste estaldura juridiko bat irekitzen duelako. Halaber, eskerrak eman zizkien aurrez aurre zein telematikoki parte hartu zutenei, Terueletik Bartzelonara, Arrasate, Durango eta Bilboko Txurdinagatik igarota, hainbat aretotan, eta, bereziki, Eglee Castillo doktoreari eta Ana Dominguez psikologoari, monografikoaren antolaketan parte hartzeagatik. 

Zainketen plangintza partekatua

Saralegui doktoreak bizitzaren amaieran gurekin nahi ditugun balio eta lehentasunez, hausnartzearen garrantzia gogorarazi zigun, zainketak planifikatzeko ingurune partekatu batean, aurretiazko borondateen agiria (ABA) edo erabakien aurretiazko plangintzaren agiria idazteko, kalean bizi testamentu izenarekin ezagunagoa. Bizitzaren amaieran arreta emango digun talde medikoari zuzenduta dago, gure lehentasunak kontuan har ditzan, eta eremu sanitarioa eta soziosanitarioa hartzen ditu kontuan. Gainera, agiriak etapa horretan gure ahotsa izango diren pertsonak aukeratzera gonbidatzen gaitu, gu gure borondatea adierazteko moduan ez bagaude. 

Nire bizitzaren amaieran, zer gai dira garrantzitsuenak niretzat? 2014tik, galdera horri erantzutea proiektu komunitario bat da Osakidetzan, pertsona osasuntsuak ere barne hartzen dituena. “Hausnarketa sustatzea nahi dugu, eta pazienteen elkarteei aholkuak ematen dizkiegu: lehenik paziente kronikoak, adinekoak eta bizitzaren amaieran dauden pertsonak, baina baita anbulatorioan zita baten zain dagoen edonorengana ere iritsi nahi dugu”, azpimarratu zuen Saraleguik. Nola? Modu askotara: hori bezalako hitzaldiak emanez, zentro asistentzial bakoitzean proiektuaren erreferente diren pertsonak egotea bultzatuz, edo bizitzaren amaierarik buruzko galderak planteatzeko elkarrizketa errazten duten karta joko batean arituz (Alfinaldelavida.org webgunean eros daitezke daitezke). 

“Beharbada Eutanasiaren Legea onartu delako edo, gero eta gehiago hitz egiten horretaz guztiaz”, esan zuen Saraleguik, eta aurretiazko borondateen agiria erregistratzen duen pertsonaren profil estandarra zehaztu zuen: 67 urteko emakumea, dementzia duen ama zaintzen duena, egoitza batean sartzeko erabakiak gatazka eragin zuen familia baten barruan. “Gauzak argi utzi nahi ditut niretzat, eta ez dut nire seme-alabentzako arazo iturri izan nahi”, hori da ABA betetzen duten pertsonak bultzatzen dituen ideia.    

3/2012 Lege Organikoa, eutanasia arautzekoa.Osasun profesionalengana hurbiltzea

Eutanasia pertsona baten bizitzari amaiera emateko nahita egindako ekintza da, pertsonaren beraren berariazko borondatearen ondorioz eta sufrimendua saihesteko helburuarekin egiten dena. Mabel Marijuanek 2021eko ekainean indarrean jarri zen eutanasia arautzeko 3/2021 Lege Organikoaz, martxoaren 24koaz, hitz egin zigun. Errepaso historiko bat egin zuen pertsona garen heinean gure heriotzari buruz erabakitzeko dugun autonomiaz, XX. mendeko gaia izanik -esan zuen-, izan ere, 1986ra arte ez zen pazienteen eskubideen lehen adierazpena aldarrikatu, Osasun Publikoaren arloko neurri bereziei buruzko 1986ko apirilaren 14ko 3/1986 Lege Organikoaren 10. artikuluan. “Lehenago agindu/obedientzia harreman bat zegoen, zeinean laguntza eman behar zuenaren irizpidea gailentzen baitzen. Forma aldatu arren, gaur egun egunerokoan hori ez da asko aldatu. Gaur egun ere oso paternalista da. 

2002an pazientearen autonomiaren legea onartu zen, pazientearen informazio eta autonomiarako eskubideak aitortzen dituena, eta ‘ez baduzu nahi, ospa’ esatetik, ‘ez baduzu nahi, beste aukera batzuk daude heriotza on bat izateko’ esatera igaro ginen”, adierazi zuen Medikuntzako doktore eta EHUko Bioetikako irakasleak. Eta hau erantsi zuen: “Oraingo legeak aurretiazko borondateak garatzen ditu, eta buruko gaixotasuna duten pertsonak ere artatu beharko lituzke, beren kabuz erabakitzeko gaitasuna izan ala ez; ikusi beharko da nola”.

“Pazienteen eskubideekin batera, bizitzaren amaierako eskubideak agertzen dira. Zaintza aringarriak ere aldi berean, eskubide gisa, ez mesede gisa. Eutanasia, hau da, osasun langileei laguntza eskatzeko aukera, eskubide indibidualen parte izatera igaro da, errukian oinarritutako homizidioa despenalizatu baino gehiago egiten du: baldintzak, prozedura eta kontrolak arautzen ditu, nola gauzatu, kontzientzia eragozpena ahalbidetzen du eta erantzukizunetik salbuesten du. Legearen testuak ez du suizidioa izendatzen, hiltzeko laguntzaz hitz egiten du, legezko medikamentu bat emanez edo autoadministratuz, betiere osasun langileen aurrean”, argitu zuen Marijuan doktoreak. 

5. artikuluan, LOREk hainbat egoera planteatzen ditu, eta hiltzeko laguntzaren prestazioa jaso ahal izateko behar diren baldintza eta berme guztiak zehazten ditu. Horrenbestez, berdina da espainiar guztientzat edo Espainiako legezko biztanleentzat, bai sistema publikoan bai pribatuan. Legeaz baliatzeko adinez nagusia izan behar da, kanpoko presiorik gabe jardun behar da, arreta medikoaren prozesuari eta aukerei buruzko informazio idatzia eduki behar da, 15 eguneko tartean bi eskari formulatu behar dira idatziz eta sufrimendu jasanezina eragiten duen gaixotasun bat eduki behar da. Baimen informatua eman behar da, jakina. 

“Inoiz ezin da eutanasia beste pertsona batentzat eskatu, , legez kanpokoa da”, azpimarratu zuen Mabel Marijuanek. Galdera oldearen ondorioz denboraz kanpo geratu zenez, zalantzak argitzeko Osasun Ministerioaren Eutanasiaren praktika onen eskuliburua gomendatu zuen.

5 agertoki

“Hiltzeko beldurra mundu guztiak du, baina heriotzaren beraren beldurra baino gehiago trantsituaren beldurra da”, adierazi zuen Gabriel Garcia Marquez aipatuz.“Eta hiltzea bide luze, gogor eta ziurgabetasunez betetako bide bihurtu da”, gaineratu zuen, eta osasun langileei azpimarratu zien “idulkitik jaitsi behar dela, gehienok gaixoaren edo familiaren erabakiak errespetatzen ditugulako gureekin bat datozenean”. 

Sedazio aringarria, eutanasia, suizidio lagundua, tratamenduari uko egitea eta ahalegin terapeutikoaren egokitzapena (mugatzea) dira, besteak beste, pertsona bat bizitzaren amaierara iristen denean aurki ditzakegunak. Horien arteko desberdintasunak eta ezaugarriak azaldu zituen Alberto Melendez familia medikuak; medikuntza aringarriko masterra da, eta Arinduz-Euskadiko Zainketa Aringarrien Elkarteko lehendakaria. “Kontzientzia maila jaistea eta bizitza biologikoa amaitzea ez dira gauza bera. Ez gara heriotza eragiten ari, heriotza iristen ari da. Arreta on baten parte da. Praxi ona da. Sedazioa ez da eutanasiarekin nahastu behar”, argitu zuen, eta amaitzeko esan zuen lanbide heziketa gehiago behar dela, giza prestakuntza gehiago, azken egunetako sufrimendua arintzeko aukera izateko.